یکی از چالش‌های اساسی در نظام آموزشی کشور، کمبود نیروی انسانی و به خصوص معلم است. این مشکل ریشه در چندین عامل دارد: افزایش تعداد دانش‌آموزان، بازنشستگی معلمان با تجربه و عدم جذب کافی نیروی تازه نفس.
عدم وجود معلم کافی، عواقب ناخوشایندی به همراه دارد، از جمله: افزایش تراکم دانش‌آموزان در کلاس‌ها، فشار مضاعف بر دوش معلمان شاغل، کاهش کیفیت آموزش و ایجاد نابرابری آموزشی.
متاسفانه این وضعیت تاثیر منفی بر عدالت آموزشی دارد. وقتی تعداد دانش‌آموزان در کلاس‌ها زیاد است، معلم فرصت کافی برای توجه به همه دانش‌آموزان و رفع مشکلات آموزشی آنها را ندارد. این مشکل به طور مشخص در مدارس دولتی عادی بیشتر دیده می‌شود.
کمبود ۱۷۶ هزار معلم و تامین ۹۳ هزار نفر
طبق آمار وزارت آموزش و پرورش، در سال تحصیلی جدید با کمبود ۱۷۶ هزار معلم مواجه هستیم. برای رفع این مشکل، ۹۳ هزار نفر از طریق آزمون استخدامی، فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های فرهنگیان و نیروهای خرید خدمات تامین شده اند. همچنین تدریس معلمان شاغل و استفاده از معلمان بازنشسته برای پوشش مابقی کمبود نیرو در نظر گرفته شده است.
مسئولان آموزش و پرورش تاکید دارند که با این برنامه ریزی، هیچ کلاس درسی بدون معلم نخواهد بود. با این حال، در پنج استان خراسان رضوی، تهران، اصفهان، کرمان و یزد وضعیت حساس تر است و رصد میدانی برای جلوگیری از وجود کلاس‌های بدون معلم در این استان‌ها شدت گرفته است.
استخدام 74 هزار معلم جدید
در سال جدید تحصیلی، 74 هزار نیروی جدید از طریق آزمون استخدامی و فارغ التحصیلان دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی وارد مدارس می شوند.
علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش درباره جذب معلمان در سال 1403 گفت: در آزمون جذب معلم ابتدایی، 28 هزار ظرفیت وجود داشت. 21 هزار نفر شرایط لازم را داشتند و استخدام شدند. همچنین 24 هزار دبیر و 17 هزار معلم هنرستان و 11 هزار مربی پرورشی، تربیت بدنی و مشاور نیز از طریق آزمون جذب شدند. علاوه بر این، 18 هزار نفر از فارغ التحصیلان دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی نیز از مهر امسال وارد کلاس‌های درس خواهند شد.
تدریس 26 هزار معلم بازنشسته
در سال جاری 74 هزار معلم بازنشسته شدند. 26 هزار نفر از این معلمان درخواست ادامه خدمت دادند و از مهرماه به تدریس مشغول خواهند شد. همچنین مجوز استفاده از معلمان خرید خدمات در مدارس تمدید شده است.
مسئولان آموزش و پرورش اعلام کردند که با این برنامه ریزی‌ها بیش از 90 هزار نیروی جدید در مهر امسال نسبت به سال گذشته جذب شده است.
دلایل کمبود معلم
سخنگوی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده که مشکل کمبود معلم مربوط به سال‌های 92 تا 96 است. در این سال‌ها تنها راه ورود به شغل معلمی از طریق دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی بود. اما جمعیت دانشجو معلمان از 25 هزار نفر به 3 هزار نفر کاهش یافت. همزمان با این کاهش، جمعیت دانش‌آموزی از 12 میلیون و 700 هزار نفر به 17 میلیون نفر رسید و تعداد معلمان بازنشسته نیز افزایش یافت. همه این عوامل منجر به کمبود معلم شد.
طبق اظهارات سخنگوی وزارت آموزش و پرورش، جمعیت دانش‌آموزی تا سال 1408 تغییر چندانی نخواهد داشت. اما پس از آن تا سال 1412، با کاهش جمعیت دانش‌آموزان، تعداد آنها مجدداً به 12.7 میلیون نفر خواهد رسید. بنابراین، باید در استخدام معلمان دقت کافی صورت گیرد تا در سال‌های آینده با مشکل مازاد نیرو مواجه نشویم. به همین دلیل، سیاست وزارتخانه بر حداقل جذب از طریق آزمون استخدامی و ورود معلمان صرفاً از دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی متمرکز است.
