## وضعیت صندوق‌های بازنشستگی: بحرانی و نگران کننده
وضعیت صندوق‌های بازنشستگی ایران در شرایط بحرانی قرار دارد و این مساله زنگ خطر را برای آینده‌ی نظام بازنشستگی کشور به صدا در آورده است.
برای درک بهتر این وضعیت، نگاهی به صندوق بازنشستگی کشوری، مهم‌ترین صندوق بازنشستگی کشور، می‌تواند راهگشا باشد. این روند خطرناک می‌تواند به زودی صندوق تامین اجتماعی کارگران را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
کمک‌های دولت به این صندوق‌ها به بیش از 80 درصد منابع مالی و هزینه‌های آن‌ها می‌رسد که حدود 16 درصد از بودجه کل کشور (1403) را به خود اختصاص می‌دهد.
در شرایط عادی، تعداد افراد شاغل که از حقوق آنان کسورات پرداخت می‌شود باید سه برابر افراد بازنشسته‌ای باشد که مستمری دریافت می‌کنند. اما در حال حاضر تعداد بازنشستگان دوبرابر حقوق‌بگیران است!
در سال 1383، تعداد شاغلان دو برابر بازنشستگان بود، اما اکنون این نسبت کاملا معکوس شده است. یعنی کسورات دریافتی از یک شاغل باید برای تامین دو بازنشسته صرف شود، وضعیتی که با توجه به محدودیت منابع، غیرممکن است. در این شرایط، دولت ناچار به تامین کسری بودجه این صندوق‌ها است.
سرمایه‌های صندوق‌های بازنشستگی نیز به حدی نیست که بتواند نیازهای بازنشستگان را تامین کند، که نشان‌دهنده سوءمدیریت در این بازه زمانی طولانی است.
نسبت آخرین حقوق فرد شاغل به اولین دریافتی فرد بازنشسته در سال 1402 به 93 درصد رسیده است.
اگر هزینه‌های بیمه درمان را نیز به این معادله اضافه کنیم، در واقع بازنشسته‌ای وجود ندارد که هزینه‌های زندگی‌اش مستقل از دولت تامین شود.
مشکل اصلی اینجاست که آینده‌ی مالی این صندوق‌ها تیره و تار است. خطرناک‌تر این است که صندوق‌های دیگر، به خصوص صندوق تامین اجتماعی، نیز ممکن است با چالش مشابهی مواجه شوند.
تغییرات ساختاری جمعیت، افزایش نسبت سالمندان به جمعیت فعال کشور، و کاهش رشد جمعیت، ما را به سمت این بحران می‌راند.
در سال 1375، جمعیت بالای 65 سال کشور فقط 2.6 میلیون نفر (4.4 درصد) بود. در سال 1395، این عدد به 4.9 میلیون نفر (6.1 درصد) رسید. در فاصله سال‌های 1395 تا 1415، این نسبت به 10.5 میلیون نفر (11.3 درصد جمعیت) افزایش خواهد یافت.
این آمار وضوحا اهمیت بازنشستگان در دهه آینده را نشان می‌دهد.
نسبت وابستگی سالمندان از 9.7 درصد در سال 1400 به 18.8 درصد در سال 1420 می‌رسد که حدود دو برابر می‌شود.
میانگین سن بازنشستگی در ایران در سال 1402 حدود 52 سال است. با توجه به امید به زندگی، بازنشستگان به طور میانگین 23 سال مستمری دریافت می‌کنند.
با احتساب وراثت این عدد به 30 سال می‌رسد.
نکته مهم دیگر این است که تقریبا همه درآمدهای نفتی صرف پرداخت به کسری صندوق‌های بازنشستگی می‌شود.
این به معنای آن است که بودجه ایران بدون در نظر گرفتن پرداخت به بازنشستگان غیرنفتی محسوب می‌شود.
احتمالا در آینده نیاز بیشتری به درآمدهای جدید برای پرداخت مستمری بازنشستگان باشد.
هم‌اکنون حدود 5 درصد جمعیت کشور زیر خدمات و پرداخت‌های صندوق بازنشستگی است. این نسبت در آینده بیش‌تر خواهد شد.
اگر صندوق‌های دیگر بازنشستگی نیز با این وضع مواجه شوند، مشکل به مراتب پیچیده‌تر و خطرناک‌تر خواهد شد.
