سالهاست که جنوب استان کرمان، با وجود طبیعت بکر و کشاورزی غنی، درگیر معضل پیچیده قاچاق سوخت است؛ پدیدهای که نه تنها بنیانهای اقتصادی و اجتماعی منطقه را تحت تاثیر قرار داده، بلکه هر روز قربانیان جدیدی بر جای میگذارد. در حالی که سیاستهایی نظیر کدینگ سوخت با هدف مهار این قاچاق اجرا شدهاند، شواهد نشان میدهد که این تدابیر نه تنها به هدف خود نرسیدهاند، بلکه بر مشکلات مردم عادی نیز افزودهاند و جادههای جنوب کرمان همچنان شاهد جولان خودروهای ناایمن سوختکش هستند. فاجعه اخیر تصادف یک خودروی سوختکش که منجر به مرگ دلخراش ۱۳ نفر از اعضای یک خانواده شد، بار دیگر ابعاد انسانی و دردناک این بحران را برجسته ساخت.
جنوب کرمان؛ جولانگاه قاچاق سوخت و پیامدهای تلخ آن
جنوب کرمان، منطقهای با مرزهای طولانی، خشکسالیهای پیاپی، و نرخ بالای بیکاری، به سرعت به یکی از کانونهای اصلی قاچاق سوخت در کشور تبدیل شده است. این مثلث شوم (مرزهای طولانی، بیکاری، خشکسالی) عاملی شده تا بسیاری از جوانان و سرپرستان خانوار، برای تأمین معیشت خود، به دام این چرخه خطرناک بیفتند. خودروهای سبک و سنگین، از پژو ۴۰۵ تا موتورسیکلتهای فرسوده، با تغییر کاربری و نصب مشکها و مخازن غیرمجاز، روزانه هزاران لیتر سوخت را از راههای کوهستانی و جادههای فرعی به سمت مرزها حمل میکنند. این "تاخت و تاز" بیمحابای سوختکشها، نه تنها به زیرساختهای جادهای آسیب میرساند، بلکه رعب و وحشت را بر دل مردمان محلی که چارهای جز تردد در این مسیرها ندارند، حاکم کرده است.
روایتی از زندگی در سایه قاچاق سوخت و ناامیدی
سرگذشت جوانانی چون "محسن" ۲۷ ساله که پس از نابودی کشاورزی به دلیل خشکسالی، به رانندگی حمل "بار" (سوخت) روی آورده، یا "محمد" منوجانی که صندلیهای پژویش را برای جا دادن مشک سوخت برداشته، نمونهای از هزاران روایت تلخ در جنوب کرمان است. این افراد با علم به خطرات جانی و قانونی، تنها راه نجات از بیکاری و فقر را در قاچاق سوخت میبینند. زنانی چون "زهرا" که همسرش را در انفجار یک تانکر غیرمجاز از دست داده، و "فاطمه" که شوهرش هنگام قاچاق سوخت به دره سقوط کرده، گواه رنجهایی هستند که این پدیده بر خانوادهها تحمیل میکند.
پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم قاچاق سوخت در این منطقه بسیار گسترده است:
<ul>
<li>افزایش بیسابقه تصادفات و تلفات جادهای، بهویژه با خودروهای دستکاریشده و پرخطر سوختکش.</li>
<li>تشدید مشکلات معیشتی خانوادههای قربانیان که اغلب با از دست دادن نانآور اصلی، به نهادهای حمایتی وابسته میشوند.</li>
<li>رهاشدگی اراضی کشاورزی و تضعیف بنیانهای اقتصادی محلی که زمانی مایه حیات منطقه بودهاند.</li>
</ul>
ناکارآمدی طرح کدینگ سوخت و تداوم قاچاق شبکهای
یکی از سیاستهای اصلی برای کنترل قاچاق سوخت، اجرای طرح کدینگ کارت سوخت در این مناطق بوده است. این طرح که با هدف محدود کردن دسترسی قاچاقچیان به سوخت یارانهای معرفی شد، اکنون از نظر مسئولان محلی نیز شکست خورده تلقی میشود. دادستان کرمان، مهدی بخشی، صراحتاً اعلام کرده است که طرح کدینگ به جای کنترل قاچاق سوخت، به مشکلی برای مردم عادی تبدیل شده و نتوانسته جلوی قاچاق شبکهای را بگیرد. مردم عادی برای سوختگیری خودروهایشان مجبورند ساعتها در صفهای طولانی پمپبنزین معطل شوند، در حالی که قاچاقچیان حرفهای از طریق شبکههای سازمانیافته و روشهای پیچیدهتر، همچنان به فعالیت خود ادامه میدهند. این وضعیت، حس ناعادلی و سرخوردگی را در میان ساکنان منطقه تشدید کرده است.
لزوم برخورد جدی با سرشبکههای قاچاق سوخت برای امنیت جادههای کرمان
با توجه به ابعاد گسترده این معضل و پیامدهای فاجعهبار آن، تاکید بر برخورد قاطع با سرشبکههای قاچاق سوخت بیش از پیش ضروری به نظر میرسد. تمرکز بر مقابله با افراد جزء و رانندگان سوختکش که اغلب قربانیان شرایط اقتصادی نامناسب هستند، بدون ریشهیابی و خشکاندن ریشههای اصلی قاچاق، تنها به جابهجایی مشکل و از بین بردن زندگیهای بیشتر منجر خواهد شد. جامعه محلی در جنوب کرمان، با دلهره هر روزه از تصادفات سوختکشها، در انتظار راهحلهای جامع و پایدار است. راهحلهایی که نه تنها امنیت جادهها را بازگرداند، بلکه با توسعه پایدار و ایجاد فرصتهای شغلی، مردم این دیار را از دام فقر و ناامیدی رها سازد. این رویکرد میتواند جان و معیشت مردم را نجات دهد و از تبدیل شدن جنوب کرمان به کانون بحرانهای انسانی جلوگیری کند.
مطالب مرتبط
- کاهش بیسابقه بارشها ایران را در وضعیت بحرانی کمآبی قرار داد؛ راه حل، مدیریت هوشمند آب به جای جیرهبندی است
- دونالد ترامپ وضعیت جنگ اوکراین را دشوار توصیف کرد و بر لزوم حل و فصل سریع آن تاکید ورزید
- مجلس به بیعدالتی در تخصیص سهمیه بنزین به خودروهای نو شماره داخلی اعتراض کرد
- تصادف زنجیرهای مرگبار در محور شوش، دو کشته و یازده مصدوم برجای گذاشت و امدادرسانی ادامه دارد
About the Author
محمدرضا صبوری، از روزنامهنگاران باسابقه و متعهد در تیم تحریریه مجله خبری است. او با سالها تجربه در عرصه رسانه، به عنوان یک تحلیلگر و گزارشگر قابل اعتماد شناخته میشود. صبوری به دلیل دقت، دانش و تخصص خود در پوشش اخبار مهم، به یکی از ستونهای اصلی تیم تبدیل شده است.