فاجعه‌های اخیر در سیستم درمانی ایران، از نابینایی چندین بیمار چشم‌پزشکی گرفته تا مرگ ده‌ها بیمار دیالیزی و آتش‌سوزی مرگبار در بیمارستان قائم رشت، زنگ خطری جدی برای سلامت جامعه به صدا درآورده است. این حوادث تکان‌دهنده، شکاف عمیقی از بی‌اعتمادی بین مردم و سیستم پزشکی ایجاد کرده است.
مرگ ۷۰ بیمار دیالیزی بر اثر مصرف داروی آلوده به آلومینیوم، و آتش‌سوزی در بیمارستان رشت که منجر به جان باختن ۹ بیمار شد، نشان از ضعف‌های اساسی در نظارت و کنترل کیفیت خدمات درمانی دارد. این حوادث، نه‌تنها جان انسان‌ها را گرفته است، بلکه اعتماد عمومی به پزشکان و کادر درمان را به شدت خدشه‌دار کرده است. تکرار چنین اتفاقاتی، بیماران را به سمت خوددرمانی و استفاده از منابع غیرمعتبر مانند فضای مجازی سوق می‌دهد.
گزارش‌های رسمی از افزایش روزافزون پرونده‌های قصور پزشکی حکایت دارد. سالانه هزاران نفر در اثر خطاهای پزشکی و دارویی جان خود را از دست می‌دهند یا دچار آسیب‌های جدی می‌شوند. عدم شفافیت در گزارش‌دهی، کمبود امکانات، فشار کاری بالای پزشکان و نبود سیستم‌های نظارتی کارآمد، از جمله عوامل اصلی این معضل هستند. افزایش ۳۰ درصدی پرونده‌های شکایت پزشکی در سال گذشته نیز نشان از وخامت اوضاع دارد.
واقعیت تلخ این است که در بسیاری از موارد، مسئولان به جای پاسخگویی و برخورد جدی با مقصران، با صدور بیانیه‌هایی سعی در توجیه این فجایع دارند. چگونه می‌توان پذیرفت که ۹ بیمار در یک اتاق عمل، در طی یک عمل ساده آب مروارید، به طور همزمان نابینا شوند؟ این سؤالاتی است که نیاز به پاسخ‌های شفاف و عادلانه دارد.
یک جامعه‌شناس در مصاحبه‌ای، تفاوت میان “تفسیر پزشکی” (اشتباه غیرقابل اجتناب در تشخیص و درمان) و “قصور پزشکی” (خطای قابل پیشگیری ناشی از سهل‌انگاری) را تشریح می‌کند. وی معتقد است، ساختار ناکارآمد سیستم سلامت، عامل اصلی افزایش قصور پزشکی است. تعارض منافع، تمرکز بر درمان به جای پیشگیری و فقدان نظارت مستقل، از عوامل اصلی این معضل هستند. بازاری شدن نظام سلامت و اولویت منافع صنفی پزشکان بر اخلاق پزشکی، نیز به این مشکل دامن می‌زند.
حقوق بیماران نادیده گرفته شده و شکایات آنها به ندرت به نتیجه می‌رسد. پزشکی قانونی نیز در ارائه گزارش‌های شفاف و دفاع از حقوق بیماران، عملکرد ضعیفی دارد. اصلاح این وضعیت، نیازمند تغییرات بنیادین در نظام سلامت، نظارت مستقل و کاهش تعارض منافع است. آیا وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی در برابر این فجایع بی‌تفاوت خواهند ماند؟
