هپاتیت، التهابی در کبد است که به دلیل ویروس‌های عفونی و غیرعفونی بروز می‌کند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در سال جاری میلادی، ۳۰۰ میلیون نفر به این بیماری مبتلا شده‌اند و سالانه ۱.۲ میلیون نفر در دنیا به دلیل ابتلا به هپاتیت جان خود را از دست می‌دهند. خوشبختانه، با اجرای برنامه‌های کنترلی در کشورمان، ایران در زمره کشورهای با شیوع بسیار پایین هپاتیت قرار گرفته است.
هپاتیت‌های ویروسی به پنج نوع A, B, C, D و E تقسیم می‌شوند. هپاتیت A و E از طریق مدفوع و دهان، به دلیل دفع غیربهداشتی فاضلاب، آب و غذای آلوده، عدم رعایت بهداشت فردی و نشستن دست‌ها با آب و صابون قبل از غذا خوردن، انتقال می‌یابد. روش انتقال هپاتیت‌های C, B و D متفاوت است و از طریق خون و فرآورده‌های خونی آلوده، انتقال از زنان باردار مبتلا به نوزاد و اقداماتی مانند حجامت، خالکوبی، خدمات پزشکی و دندانپزشکی با ابزار غیر استریل و آلوده، اتفاق می‌افتد.
کاهش تعداد مبتلایان به هپاتیت در سطح جهان
طبق گزارش‌ها، موضوع هپاتیت در کانون توجه نظام بهداشتی و درمانی قرار گرفته است و ۱۹۸ کشور در جهت حذف این بیماری، گام‌های موثری برداشته‌اند. سازمان بهداشت جهانی، آمار و ارقام مربوط به بیماری هپاتیت را منتشر می‌کند. گزارش این سازمان نشان می‌دهد که ۳۵۴ میلیون نفر در جهان به هپاتیت B و C مبتلا هستند، که از این تعداد، ۵۸ میلیون نفر مبتلا به هپاتیت C و ۲۹۶ میلیون نفر به هپاتیت B مبتلا هستند.
بررسی روند مقابله با این بیماری نشان می‌دهد که شاهد کاهش تعداد مبتلایان به هپاتیت هستیم. تعداد مبتلایان به این بیماری در سال جاری میلادی نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. در حالی که در سال ۲۰۲۳، ۳۵۴ میلیون نفر به هپاتیت مبتلا شده بودند، در سال جاری میلادی، این تعداد به ۳۰۴ میلیون نفر رسیده است. ۵۰ میلیون نفر مبتلا به هپاتیت C و ۲۵۴ میلیون نفر مبتلا به هپاتیت B، تعداد مبتلایان به این بیماری در سال جاری میلادی را تشکیل می‌دهند.
آیا هپاتیت مرگبار است؟
واکسن؛ راهکاری برای کنترل هپاتیت
متاسفانه بیماری هپاتیت، سالانه جان بیش از یک میلیون نفر را می‌گیرد. دکتر رشید رمضانی، رئیس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت، پیش از این در گفت‌وگویی با ایسنا اعلام کرده بود که سالانه حدود ۱.۲ میلیون نفر در جهان به دلیل هپاتیت B و C جان خود را از دست می‌دهند. سازمان بهداشت جهانی نیز گزارش داده که هر ۳۰ ثانیه، یک نفر به دلیل ابتلا به هپاتیت جان خود را از دست می‌دهد.
با وجود میزان بالای مرگ و میر ناشی از هپاتیت در سطح جهان، به گفته سیاستگذاران حوزه بهداشت و درمان کشور، میزان مرگ و میر ناشی از هپاتیت در ایران، به دلیل اقدامات انجام‌شده، کم است. واکسیناسیون هپاتیت B، فرصت مناسبی برای پیشگیری از این بیماری فراهم کرده و اثربخشی بالایی دارد.
با توجه به قابل پیشگیری بودن هپاتیت B با تزریق واکسن، اهمیت و ضرورت واکسن هپاتیت در کانون واکسیناسیون ملی کشور قرار گرفته است. به گفته رئیس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت، تمام نوزادان ایرانی در بدو تولد واکسن هپاتیت B را دریافت می‌کنند. در حالی که برآوردها نشان می‌دهد تنها ۴۵ درصد از نوزادان دنیا در بدو تولد واکسن هپاتیت B را دریافت می‌کنند.
بررسی عملکرد وزارت بهداشت نشان می‌دهد که تزریق واکسن هپاتیت B فقط به نوزادان محدود نمی‌شود، بلکه گروه‌های پرخطر نیز واکسن هپاتیت B را دریافت کرده‌اند. به گفته مقامات وزارت بهداشت، تعداد این گروه‌ها حدود ۶ میلیون نفر است. ایران جزو منطقه مدیترانه شرقی سازمان بهداشت جهانی است و تزریق بیش از ۴۰ میلیون دوز واکسن هپاتیت B در این منطقه، منحصر به فرد محسوب می‌شود.
در جامعه، گروه‌های پرخطری وجود دارند که به عنوان “پاشنه آشیل” کنترل هپاتیت در کشور شناخته می‌شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که شیوع هپاتیت در میان مردم عادی وجود ندارد و این بیماری در گروه‌های پرخطر، موسوم به “جمعیت‌های کلیدی” شایع است. زندانیان، افراد دارای رفتارهای پرخطر جنسی، افرادی که مواد مخدر تزریق یا استنشاق می‌کنند، جزو گروه‌های پرخطر هپاتیت B و C به حساب می‌آیند.
وضعیت ابتلا به هپاتیت در کشور
سازمان بهداشت جهانی در مواجهه با بیماری هپاتیت، مانند سایر بیماری‌ها، کشورها را براساس شدت شیوع بیماری به دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌کند. براساس تقسیم‌بندی سازمان بهداشت جهانی، شیوع هپاتیت در کشورها به چهار دسته “بسیار بالا”، “متوسط”، “کم” و “بسیار پایین” تقسیم می‌شود و کشورهایی که میزان شیوع این بیماری در آنها حدود هشت درصد است، جزو کشورهای با شدت شیوع بسیار بالا محسوب می‌شوند. ایران در گروه کشورهای با شیوع بسیار پایین هپاتیت قرار دارد.
به گفته رئیس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت، روند شیوع هپاتیت رو به کاهش است. کمتر از یک درصد از جمعیت کشور به بیماری مزمن هپاتیت B و کمتر از ۰.۲ (دو دهم) درصد نیز به هپاتیت مزمن C مبتلا هستند. میزان مرگ و میر ناشی از هپاتیت B و C مانند شیوع ابتلا به این بیماری، رو به کاهش است و در وضعیت مطلوبی قرار داریم.
بیماریابی “فعال” و “غیرفعال” هپاتیت در کشور
پیشگیری و کنترل بیماری هپاتیت فقط به تزریق واکسن محدود نمی‌شود، بلکه شناسایی به موقع بیماران نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است. وزارت بهداشت با توجه به اهمیت شناسایی به موقع مبتلایان به هپاتیت، دستورالعملی را در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور قرار داده است. رشید رمضانی در گفت‌وگویی با ایسنا، درباره این دستورالعمل گفته بود: “دستورالعملی به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ابلاغ شده و نسخه جدید این دستورالعمل در حال ویرایش است. وزارت بهداشت به تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی ابلاغ کرده “بیماریابی فعال” و “بیماریابی غیرفعال” را برای حذف هپاتیت در دستور کار قرار دهند. به طور مثال، اگر زنان باردار، افراد با سابقه رفتار پرخطر، افراد دارای سابقه تزریق مواد مخدر به مراکز درمانی مراجعه کردند، دانشگاه‌های علوم پزشکی با رضایت فرد مراجعه‌کننده می‌توانند با استفاده از کیت نسبت به شناسایی احتمالی فرد مبتلا به هپاتیت اقدام کنند که این روش، روش بیماریابی غیرفعال است. کیت‌های تشخیص سریع هپاتیت به میزان کافی در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار گرفته است.”
به گفته وی، مراقبان سلامت در روش بیماریابی فعال نیز با مراجعه به مکان‌هایی مانند زندان که احتمال شیوع هپاتیت وجود دارد، نسبت به شناسایی گروه‌های پرخطر و معتادان اقدام می‌کنند و بیماران هپاتیت با استفاده از کیت‌های تشخیص سریع شناسایی می‌شوند.
درمانی رایگان هپاتیت
وزارت بهداشت با هدف کنترل بیماری هپاتیت، خدمات درمانی هپاتیت B را برای برخی گروه‌ها به صورت رایگان ارائه می‌دهد و درمان هپاتیت C نیز در کشور رایگان است. به گفته رئیس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت، به دلیل اینکه این احتمال وجود دارد گروه‌های پرخطر نتوانند هزینه درمان هپاتیت B را پرداخت کنند، درمان این بیماری برای گروه‌های پرخطر رایگان است. همچنین درمان هپاتیت C به صورت رایگان انجام می‌شود و ایران نخستین کشوری است که درمان این بیماری را به صورت رایگان انجام می‌دهد.
