یزد – در پی اظهارات اخیر درباره واردات تریاک و پیشنهاد کشت قانونی خشخاش در ایران برای مصارف دارویی، رئیس انجمن درمانگران اعتیاد استان یزد به شدت از این دیدگاه‌های غیرکارشناسی انتقاد کرد. دکتر مجتبی غالبی هرگونه بازتعریف سیاست در حوزه مواد مخدر، به ویژه کشت آن را، نیازمند آینده‌نگری، شفافیت کامل، سازوکارهای اجرایی دقیق و همراهی دستگاه‌های نظارتی، امنیتی، سلامت و به‌ویژه دانشمندان حوزه‌های مرتبط دانست. وی تاکید کرد که سلامت روانی و جسمی جامعه، سرمایه‌ای ملی است که نباید با تصمیمات شتاب‌زده یا غیرکارشناسی در معرض خطر قرار گیرد.
ابعاد پنهان پیشنهاد کشت خشخاش: هشداری فراتر از نیاز دارویی
دکتر غالبی با اشاره به اظهارات اخیر نماینده محترم خرم‌آباد در مجلس در رابطه با واردات تریاک از افغانستان و پیشنهاد قانونی‌شدن کشت خشخاش در ایران برای مصارف دارویی، بیان کرد که هرچند چنین اظهاراتی ظاهراً با استناد به نیازهای کشور به داروهای مخدر مطرح شده، اما ابعاد اجتماعی، فرهنگی، پزشکی، امنیتی و حتی بین‌المللی آن، ضرورت بررسی این موضوع را در سطحی بسیار فراتر از یک گفت‌وگوی رسانه‌ای ایجاب می‌کند.
وی معتقد است ورود به موضوع کشت قانونی تریاک در داخل کشور، مستلزم طی کردن فرایندی دقیق، شفاف و قانون‌مند و بهره‌گیری از نظرات دانشمندان و فعالان حوزه پیشگیری، درمان و مقابله با اعتیاد است. به گفته غالبی، این فرایند باید به صورت همه‌جانبه و کارشناسی توسط متخصصان سلامت، علوم اجتماعی و همچنین نهادهای مرتبط بررسی شود و سپس در صورت لزوم در کمیسیون‌های تخصصی مجلس نظیر بهداشت و درمان، کشاورزی، حقوقی و قضایی، و امنیت ملی طرح شود؛ نه اینکه توسط فردی بدون تخصص مرتبط و از طریق رسانه‌ها منتشر شود.
شائبه‌ها و پیامدهای ناخواسته اظهارنظرهای غیرکارشناسی
غالبی خاطرنشان کرد که این مصاحبه و بازنشر گسترده خبر آن در جامعه، همزمان با درخواست و اصرار شائبه‌برانگیز گروهی خاص برای توزیع داروی متادون و شربت تریاک در داروخانه‌های منتخب، جای سوال و ابهام دارد. وی هرگونه اظهارنظر شتاب‌زده پیش از طی روند قانونی را نه‌تنها فاقد اعتبار اجرایی دانست، بلکه موجب سوءبرداشت، تحریک افکار عمومی و قبح‌زدایی از آسیب زمینه‌ای اعتیاد قلمداد کرد.
دکتر غالبی افزود: “ورود زودهنگام به چنین مسائل حساسی بدون پشتوانه علمی و کارشناسی، می‌تواند باعث پیامدهای ناخواسته‌ای از قبیل انگ‌زدایی و تبعات وسیع و جبران‌ناپذیر از قبیل گسترش اعتیاد در جامعه شود.” وی با تأکید بر اینکه تنها حدود پنج درصد جمعیت کشور بنا بر آمارهای رسمی معتاد هستند و حدود نیمی از آنها وابسته به تریاک و مشتقات آن، نباید فراموش کرد که ۹۵ درصد دیگر جامعه هنوز در برابر اعتیاد آسیب‌پذیرند و صیانت از سلامت آنان اولویتی انکارناپذیر است.
درس‌هایی از گذشته و چالش‌های امروز
رئیس اسبق کانون درمانگران اعتیاد کشور، به تجربه توزیع قانونی تریاک در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ اشاره کرد. او گفت که چنین سیاستی در آن دوران، ظاهراً با نیت کنترل مصرف مواد مطرح شد ولی نه‌تنها موفق به کاهش آسیب نشد، بلکه به عادی‌سازی مصرف، گسترش دسترسی و افزایش نرخ اعتیاد انجامید.
دکتر غالبی شرایط امروز کشور را از حیث عوامل تسهیل‌گر و زمینه‌ساز اعتیاد پیچیده‌تر از گذشته خواند. عواملی چون گسترش فضای مجازی به عنوان بستر تبلیغ و توزیع، شبکه‌های زیرزمینی تولید و قاچاق مواد، ضعف ساختارهای نظارتی در برخی مناطق، جوانی جمعیت و مشکلات روزافزون اقتصادی، بستری شکننده را فراهم کرده‌اند. وی هشدار داد: “در چنین بستری، افزودن عنصری تسهیل‌گر مثل دسترسی به مواد و کشت قانونی تریاک بدون نظام دقیق نظارت، توزیع و پالایش، می‌تواند تبعاتی بسیار سنگین به همراه داشته باشد و خدای نکرده منجر به نشت گسترده مواد، افزایش اعتیاد، تقویت قاچاق داخلی و حتی نفوذ مافیا به زنجیره رسمی تولید و توزیع مواد و داروهای مخدر شود.”
راهکارهای جایگزین و لزوم هوشیاری قانون‌گذاران
دکتر غالبی تاکید کرد که این نگرانی‌ها تنها اجتماعی نیستند، بلکه بعد امنیتی مسئله، به‌ویژه با توجه به همسایگی ایران با بزرگ‌ترین تولیدکننده تریاک جهان، بسیار جدی است. تجربه‌های بین‌المللی نیز نشان داده‌اند که ورود به چرخه کشت قانونی، بدون کنترل کامل بر زنجیره تأمین، می‌تواند زمینه‌ساز گسترش فساد، نفوذ گروه‌های سازمان‌یافته و حتی تهدیدهای منطقه‌ای شود.
رئیس انجمن درمانگران اعتیاد استان یزد اظهار کرد که قانون‌گذار می‌تواند از راه‌حل‌های ایمن‌تر و قابل‌کنترل‌تری برای تولید داروهای مخدر بهره گیرد. از جمله این راه‌ها، استفاده از تریاک‌های کشف‌شده و قاچاقی است که به وفور توسط نهادهای امنیتی ضبط می‌شوند و به‌جای معدوم‌سازی، می‌توان آنها را از طریق پالایش، خالص‌سازی و رعایت استانداردهای علمی به داروهای مورد نیاز تبدیل کرد.
وی راهکار دیگری را نیز مطرح کرد که جای تحقیق و بررسی دارد: استفاده از گونه‌های اصلاح‌شده و کم‌خطر مانند شقایق‌های صنعتی و خصوصاً شقایق الیفرا. استخراج مورفین از این نوع شقایق، برعکس شقایق پاپاور سومنیفروم، با تیغ زدن و راه‌های معمول امکان‌پذیر نیست و تنها در شرایط خاص صنعتی و با کمک فناوری پیشرفته، جهت داروسازی قابل استفاده است؛ مانند آنچه در کشورهای توسعه‌یافته نظیر استرالیا انجام می‌شود.
دکتر غالبی در پایان مجدداً تأکید کرد: “هرگونه بازتعریف سیاست در حوزه مواد مخدر، به ویژه درباره کشت آن، نیازمند آینده‌نگری، شفافیت کامل، سازوکارهای اجرایی دقیق و همراهی دستگاه‌های مختلف نظارتی، امنیتی و سلامت و از همه مهمتر استفاده از نظر دانشمندان حوزه‌های مرتبط است؛ چرا که سلامت روانی و جسمی جامعه، سرمایه‌ای ملی است که نباید با تصمیمات شتاب‌زده یا غیرکارشناسی، در معرض خطر قرار گیرد.” او از مجلس شورای اسلامی و نهادهای قانون‌گذار خواست تا با هوشیاری و پایبندی به فرآیندهای قانونی، از ورود جامعه جوان ایران به مسیری که ممکن است پیامدهای غیرقابل بازگشت داشته باشد، پرهیز کنند.