همزمان با هفته جهانی تغذیه با شیر مادر، اهمیت تماس پوستی میان مادر و نوزاد بار دیگر مورد توجه متخصصان قرار گرفته است. پریسا ارجمندی، روانشناس کودک و نوجوان، در گفت‌وگویی با ایسنا، نقش حیاتی تماس فیزیکی در دوران شیردهی را در شکل‌گیری دلبستگی ایمن و تنظیم هیجانی نوزاد تشریح کرد.
تماس پوست به پوست؛ آغاز پیوندی عمیق و پایدار
ارجمندی تأکید کرد که تماس مستقیم پوست مادر و نوزاد، به‌ویژه در لحظات شیردهی، یکی از مؤثرترین راه‌های تنظیم هیجانی دوطرفه است. این تماس باعث می‌شود نوزاد احساس امنیت، آرامش و توجه را تجربه کند و در نتیجه، سیستم عصبی او به‌گونه‌ای شکل گیرد که جهان را محیطی امن و قابل اعتماد ببیند.
او افزود: پاسخ‌دهی مداوم و حساس مادر به نیازهای نوزاد در زمان شیردهی، پایه‌گذار دلبستگی ایمن است؛ نوعی پیوند عاطفی که در آینده به رشد اجتماعی، خودکنترلی و اعتماد به نفس کودک کمک می‌کند.
نقش هورمون‌ها در تقویت پیوند مادر و نوزاد
این روانشناس کودک با اشاره به تأثیرات بیولوژیکی تماس پوستی، گفت: در زمان شیردهی، ترشح هورمون‌هایی مانند اکسیتوسین (هورمون عشق و پیوند)، پرولاکتین (هورمون تولید شیر) و کاهش کورتیزول (هورمون استرس)، موجب تقویت رفتارهای مادری، کاهش اضطراب و افزایش آرامش در مادر و نوزاد می‌شود.
او توضیح داد که حتی در نوزادان تازه‌متولدشده، تماس پوست به پوست باعث افزایش ترشح اکسیتوسین و کاهش کورتیزول می‌شود که به تنظیم ضربان قلب، تنفس، دمای بدن و قند خون نوزاد کمک می‌کند.
تأثیرات بلندمدت تماس پوستی بر رشد کودک
ارجمندی با استناد به پژوهش‌های علمی اظهار داشت: نوزادانی که تماس پوستی بیشتری با مادر دارند، کمتر گریه می‌کنند، سریع‌تر آرام می‌شوند و الگوی خواب و ضربان قلب منظم‌تری دارند. مطالعات نشان داده‌اند که این کودکان در آینده در مواجهه با استرس، تنظیم هیجانی بهتری دارند و از خودکنترلی بالاتری برخوردارند.
او به مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۶ اشاره کرد که نشان داد تماس پوستی زودهنگام، حتی در نوزادان نارس، موجب رشد بهتر اجتماعی و عاطفی در سنین بالاتر می‌شود.
شیردهی موفق؛ محافظی در برابر افسردگی پس از زایمان
ارجمندی خاطرنشان کرد: مادرانی که تجربه موفقی از شیردهی دارند، کمتر در معرض افسردگی پس از زایمان قرار می‌گیرند. ترشح اکسیتوسین و پرولاکتین در این دوران، خلق‌وخو را بهبود می‌بخشد و رفتارهای دلبستگی را تقویت می‌کند. همچنین احساس موفقیت در مراقبت از نوزاد، نقش مهمی در کاهش حس بی‌کفایتی و افسردگی دارد.
راهکارهایی برای مادران شاغل
این روانشناس کودک توصیه کرد: مادران شاغل می‌توانند در زمان‌های حضور در منزل، مانند صبح‌ها، شب‌ها یا روزهای تعطیل، نوزاد را در تماس پوست به پوست قرار دهند. حتی هنگام تغذیه با شیشه، لمس، لبخند و صدا زدن می‌تواند لحظات شیردهی را به فرصتی برای تعامل عاطفی تبدیل کند. در مهدکودک یا نزد مراقب نیز بهتر است نوزاد هنگام شیر خوردن در آغوش قرار گیرد.
تماس پوستی زیاد؛ وابستگی ناسالم یا پایه استقلال؟
در پاسخ به نگرانی‌هایی درباره وابستگی بیش‌ازحد نوزاد، ارجمندی تصریح کرد: این تصور نادرست است و برخلاف شواهد علمی. وابستگی سالم در دوران نوزادی، زمینه‌ساز استقلال در کودکی و بزرگسالی است. کودکانی که تماس عاطفی و فیزیکی مناسبی با والدین ندارند، بیشتر دچار اضطراب، پرخاشگری یا وابستگی ناسالم می‌شوند.
او در پایان تأکید کرد: تماس پوستی مکرر، اگر همراه با پاسخ‌دهی حساس باشد، نه‌تنها وابستگی ناسالم ایجاد نمی‌کند، بلکه بستری مناسب برای رشد هیجانی، روابط اجتماعی قوی و اعتماد به نفس کودک در آینده فراهم می‌سازد.
این مقاله با هدف آگاهی‌بخشی در هفته جهانی تغذیه با شیر مادر، اهمیت تماس پوستی را به‌عنوان ابزاری کلیدی در رشد روانی و عاطفی کودک برجسته می‌کند.
About the Author
محمدرضا صبوری، از روزنامه‌نگاران باسابقه و متعهد در تیم تحریریه مجله خبری است. او با سال‌ها تجربه در عرصه رسانه، به عنوان یک تحلیلگر و گزارشگر قابل اعتماد شناخته می‌شود. صبوری به دلیل دقت، دانش و تخصص خود در پوشش اخبار مهم، به یکی از ستون‌های اصلی تیم تبدیل شده است.