بر اساس گزارش منابع آگاه، دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، در حال مذاکره فعال با جمهوری آذربایجان و برخی کشورهای آسیای میانه است تا آن‌ها را به توافق‌نامه ابراهیم ملحق کند؛ توافقی که هدف آن عادی‌سازی روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی و تقویت همکاری‌های اقتصادی و امنیتی است.
توافق‌نامه ابراهیم؛ از خاورمیانه تا آسیای میانه
توافق‌نامه ابراهیم نخستین‌بار در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ با میانجی‌گری آمریکا میان رژیم صهیونیستی و چهار کشور مسلمان شامل امارات، بحرین، سودان و مراکش امضا شد. اکنون دولت ترامپ در تلاش است تا دامنه این توافق را به کشورهایی مانند آذربایجان، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان گسترش دهد.
آذربایجان و برخی کشورهای آسیای میانه پیش‌تر روابط دیپلماتیک محدودی با اسرائیل داشته‌اند و پیوستن رسمی آن‌ها به توافق‌نامه ابراهیم بیشتر جنبه نمادین خواهد داشت. با این حال، این اقدام می‌تواند زمینه‌ساز گسترش همکاری‌های تجاری و نظامی میان طرف‌ها شود.
مذاکرات با آذربایجان؛ پیشرفته‌ترین مرحله
به گفته منابع مطلع، مذاکرات با آذربایجان نسبت به سایر کشورهای آسیای میانه ساختارمندتر و جدی‌تر دنبال می‌شود. استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در امور صلح، در ماه مارس با الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، دیدار کرد و آریه لایتستون، مشاور ارشد او، نیز در بهار امسال با علی‌اف درباره توافق‌نامه ابراهیم گفت‌وگو کرده است.
در جریان این مذاکرات، مقامات آذربایجانی با برخی کشورهای آسیای میانه تماس گرفته‌اند تا میزان علاقه‌مندی آن‌ها به پیوستن به توافق‌نامه را ارزیابی کنند. با این حال، هنوز مشخص نیست کدام کشورها به‌طور رسمی وارد این روند شده‌اند.
موانع سیاسی و منطقه‌ای
یکی از چالش‌های اصلی در مسیر پیوستن آذربایجان به توافق‌نامه ابراهیم، اختلافات دیرینه این کشور با ارمنستان است. دولت ترامپ دستیابی به توافق صلح میان این دو کشور را پیش‌شرط پیوستن آذربایجان به توافق‌نامه می‌داند. اختلافات بر سر منطقه ناگورنو قره‌باغ از دهه ۱۹۸۰ آغاز شده و با بازپس‌گیری این منطقه توسط آذربایجان در سال ۲۰۲۳، تنش‌ها بار دیگر شدت گرفت.
با وجود اعلام تمایل دو طرف برای امضای معاهده صلح، روند مذاکرات کند بوده و هنوز توافقی حاصل نشده است. دولت ترامپ نیز در اتخاذ تصمیماتی که ممکن است موجب نارضایتی ارمنستان شود، محتاطانه عمل می‌کند.
تأثیر جنگ غزه بر روند توافق‌ها
ادامه جنگ در غزه و افزایش تلفات انسانی، به‌ویژه در میان زنان و کودکان، موجب خشم گسترده در جهان عرب شده و تلاش‌ها برای گسترش توافق‌نامه ابراهیم را با پیچیدگی‌هایی مواجه کرده است. عربستان سعودی همچنان تأکید دارد که بدون پیشرفت در به رسمیت شناختن کشور فلسطین، حاضر به عادی‌سازی روابط با اسرائیل نیست.
در همین حال، برخی کشورها از جمله کانادا، فرانسه و بریتانیا برنامه‌هایی برای به رسمیت شناختن فلسطین مستقل اعلام کرده‌اند که می‌تواند بر روند مذاکرات تأثیرگذار باشد.
اهداف سیاسی و نمادین ترامپ
گسترش توافق‌نامه ابراهیم به کشورهایی که پیش‌تر روابط دیپلماتیک با اسرائیل داشته‌اند، ممکن است بیشتر جنبه نمادین داشته باشد و به‌عنوان یک دستاورد سیاسی برای ترامپ تلقی شود. با توجه به موقعیت راهبردی آذربایجان در منطقه قفقاز و آسیای میانه، این کشور می‌تواند نقش مهمی در تقویت نفوذ آمریکا و اسرائیل در منطقه ایفا کند.
در مجموع، اگرچه مذاکرات با آذربایجان پیشرفت‌هایی داشته، موانع سیاسی و منطقه‌ای همچنان پابرجاست و تحقق توافق نهایی نیازمند حل اختلافات و هماهنگی‌های بیشتر میان طرف‌هاست.
About the Author
