نتایج یک پژوهش گسترده بر روی بیش از ۱۳۰ هزار فرد در ایالات متحده آمریکا نشان میدهد که تزریق دو واکسن رایج ویژه سالمندان، میتواند احتمال ابتلا به زوال عقل را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. این یافته، نگاه تازهای را به نقش واکسنها در سلامت شناختی افراد باز میکند.
بر اساس دادههای منتشرشده از سوی دانشگاه آکسفورد، واکسن زونا (Shingrix) و واکسن RSV با نام آرکسیو (Arexyv)، هر دو با کاهش خطر زوال عقل ارتباط دارند. تفاوت این واکسنها با واکسن آنفلوآنزای سالانه، حضور ماده محرک سیستم ایمنی با نام “ادجوانت AS01” است؛ مادهای که به تقویت پاسخهای ایمنی در بدن پس از تزریق کمک میکند.
مطالعات نشان داد افرادی که واکسن زونا دریافت کرده بودند، در بازه ۱۸ ماه پس از تزریق، ۱۸ درصد کمتر در معرض زوال عقل بودند. در مورد واکسن آرکسیو این کاهش به ۲۹ درصد رسید. جالب آنکه شرکتکنندگانی که هر دو واکسن را دریافت کرده بودند، کاهش ۳۷ درصدی در خطر زوال عقل را تجربه کردند. با این حال، اثر ترکیبی این واکسنها از نظر آماری نسبت به تزریق تکی تاثیر افزاینده چشمگیری نداشت.
پژوهشگران تأکید میکنند که اثر محافظتی این واکسنها نمیتواند صرفاً به جلوگیری از ابتلا به ویروسها نسبت داده شود. بر اساس نتایج این تحقیق، احتمالاً ادجوانت AS01 نقشی مستقل در فعالسازی مسیرهایی از سیستم ایمنی ایفا میکند که در برابر فرآیندهای منتهی به زوال عقل واکنش نشان میدهند.
بهعنوان نمونه، ویروس زونا که عامل بثورات دردناک پوستی است، از طریق واکسن زنده کنترل میشود و واکسن RSV نیز با استفاده از پروتئین نوترکیب سیستم ایمنی را وادار به تولید آنتیبادیهای محافظ میکند. آنچه این دو واکسن را متمایز میسازد، بهرهگیری از ادجوانت برای تقویت واکنش ایمنی است که میتواند در برابر بیماریهای نورودژنراتیو نظیر زوال عقل نیز اثر محافظتی داشته باشد.

ماکسیم تاکت، روانپزشک دانشگاه آکسفورد و سرپرست این مطالعه، مینویسد: برخی واکسنها ممکن است از طریق مکانیسمهایی غیرمستقیم یا خارج از محدوده ویروس هدف، اثراتی سودمند بر سلامت مغز داشته باشند.
این پژوهش که در ژورنال علمی npj Vaccines منتشر شده، زمینهساز تحقیقاتی تازه در حوزه ایمنیشناسی و نورولوژی خواهد بود و میتواند راهحلی بالقوه برای کاهش روند زوال شناختی در سالمندان ارائه دهد.