بر پایه آخرین گزارش سال ۱۴۰۳ سازمان تأمین اجتماعی، بیش از ۳۰ درصد از دستمزد کارگران به‌طور رسمی بیمه نمی‌شود. این پدیده که به «فرار بیمه‌ای دستمزدی» معروف است، یعنی کارفرما (و گاهی کارگر) بخش قابل‌توجهی از حقوق واقعی را پنهان می‌کند تا از پرداخت حق بیمه شانه خالی کند. نتیجه، خالی شدن تدریجی منابع صندوق و تضعیف آینده شغلی و بازنشستگی میلیون‌ها نفر است.
ریشه‌های آشکار فرار بیمه‌ای
• کاهش فشار مالی کارفرما در کوتاه‌مدت • ضعف نظارت و بازرسی مستمر سازمان تأمین اجتماعی • پرداخت غیررسمی دستمزد و مزایای جانبی غیرقابل‌ثبت • ناآگاهی کارگران از حقوق بیمه‌ای و ترس از اعتراض
کاهش بازرسی‌های میدانی و اتکای تولیدکنندگان به سازوکارهای غیررسمی، شرایط را برای پنهان‌کاری بیشتر دستمزدها فراهم کرده است.
پیامدهای تلخ برای کارگر و صندوق
فرار بیمه‌ای، در جایی که یک‌سوم دستمزدها ثبت نمی‌شود، به دو دسته مخاطره اصلی منجر می‌شود: ۱. تضعیف امنیت مالی و پزشکی کارگران در دوران اشتغال و بازنشستگی ۲. کسری منابع صندوق تأمین اجتماعی، افزایش بار مالی بر جمعیت بیمه‌شدگان و خطر ورشکستگی ساختار تأمین اجتماعی
راهکارهای کلیدی برای بازگرداندن تعادل
۱. بهره‌گیری از فناوری‌های هوشمند و سامانه‌های بانکی برای ثبت دقیق دستمزد ۲. افزایش جرایم مالی و محرومیت‌های قانونی برای کارفرمایان متخلف
اجرای این راهکارها در کنار کارزارهای آموزشی برای کارگران و همکاری منسجم میان سازمان تأمین اجتماعی و سازمان امور مالیاتی، می‌تواند پای فرار بیمه‌ای را قطع کند و آینده صندوق را بیمه نماید.
با این تدابیر، نه‌فقط حقوق کارگران تضمین می‌شود، بلکه ثبات مالی بزرگترین نهاد بیمه‌ای کشور نیز در برابر بحران‌های آتی استوار می‌ماند.
About the Author
محمدرضا صبوری، از روزنامه‌نگاران باسابقه و متعهد در تیم تحریریه مجله خبری است. او با سال‌ها تجربه در عرصه رسانه، به عنوان یک تحلیلگر و گزارشگر قابل اعتماد شناخته می‌شود. صبوری به دلیل دقت، دانش و تخصص خود در پوشش اخبار مهم، به یکی از ستون‌های اصلی تیم تبدیل شده است.