شکاف لب و کام یکی از ناهنجاری‌های مادرزادی است که از زمان تولد همراه فرد بوده و می‌تواند مشکلاتی در گفتار، تغذیه، تنفس، رشد فک و دندان‌ها ایجاد کند. این شکاف‌ها در اثر کامل نشدن رشد لب یا سقف دهان در دوران جنینی به وجود می‌آیند. درمان این ناهنجاری معمولاً نیاز به همکاری چند تخصص مختلف مانند جراحی پلاستیک، گفتاردرمانی، گوش و حلق و بینی، و ارتودنسی دارد.
دراینجا، به صورت ساده و روان، نقش ارتودنسی در درمان بیماران دارای شکاف لب و کام بررسی میشود. همچنین مراحل درمان، زمان مناسب برای شروع درمان ارتودنسی، چالش‌ها و نکاتی که والدین و بیماران باید بدانند، مورد بحث قرار خواهد گرفت.
شکاف لب و کام چیست؟
شکاف لب (cleft lip) به وضعیتی گفته میشود که در آن لب بالایی به صورت کامل بسته نمی‌شود و یک بریدگی یا شکاف در آن وجود دارد. شکاف کام (cleft palate) نیز به شکافی گفته میشود که در سقف دهان (کام) وجود دارد. گاهی این دو شکاف با هم همراه هستند و گاهی فقط یکی از آنها دیده میشود.
این وضعیت در دوران جنینی و در سه‌ماهه اول بارداری شکل می‌گیرد. علت آن ممکن است ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باشد.
مشکلات دندانی و فکی در شکاف لب و کام چگونه است؟
بیماران مبتلا به شکاف لب و کام معمولاً با مشکلات مختلفی در ناحیه دهان و دندان روبه‌رو هستند. از جمله:
- کمبود دندان (دندان‌های دائمی رشد نمی‌کنند)
- دندان‌های اضافه یا نابجا
- کج بودن یا به هم ریختگی دندان‌ها
- فاصله زیاد بین دندان‌ها
- عقب بودن فک بالا
- مشکلات در بستن دهان به‌طور کامل
- اختلال در گفتار یا غذا خوردن به دلیل موقعیت نادرست فک یا دندان‌ها و حتی آب دهان‌قورت دادن
اینجاست که ارتودنسی به‌عنوان بخشی مهم از درمان وارد عمل میشود.
نقش ارتودنسی در بیماران شکاف لب و کام
ارتودنسی یکی از اصلی‌ترین مراحل درمان بیماران دارای شکاف لب و کام است. هدف ارتودنسی، مرتب کردن دندان‌ها، اصلاح موقعیت فک و آماده‌سازی دهان برای سایر درمان‌ها مانند جراحی‌های ترمیمی یا کاشت دندان است.
در این بیماران، درمان ارتودنسی معمولاً در چند مرحله و در سنین مختلف انجام میشود. در ادامه مراحل درمان را توضیح می‌دهیم.
مراحل درمان ارتودنسی در شکاف لب و‌کام:
۱.ارتودنسی نوزادی یا پیش‌جراحی (ارتوپدی نوزادی)
در برخی از مراکز درمانی مثل بیمارستان حضرت فاطمه زهرا در تهران بلافاصله پس از تولد نوزاد مبتلا به شکاف، یک پلاک مخصوص داخل دهان گذاشته میشود که به آن پلاک ارتوپدی نوزادی می‌گویند. این پلاک کمک می‌کند تا بخش‌های مختلف فک و لب به هم نزدیک‌تر شوند و آماده‌ی جراحی اولیه لب شوند. این مرحله معمولاً در ۳ تا ۶ ماه اول زندگی انجام میشود.
۲.ارتودنسی در دوران کودکی (حدود ۷ تا ۹ سالگی)
در این مرحله، هدف ارتودنسی باز کردن فضای کافی برای رشد دندان‌های دائمی، مرتب کردن دندان‌ها و آماده‌سازی فک برای جراحی استخوان‌گذاری (پیوند استخوان) است.
در شکاف کام، معمولاً در ناحیه شکاف استخوانی وجود ندارد و باید با پیوند استخوان (به شکل پیش ساخته) این ناحیه بازسازی شود. قبل از انجام این عمل، دندان‌ها باید به کمک ارتودنسی مرتب شده باشند.
۳.ارتودنسی در نوجوانی (۱۲ تا ۱۵ سالگی)
در این دوره، بسیاری از دندان‌های دائمی در دهان وجود دارند. ارتودنسی در این سن می‌تواند با دستگاه‌های ثابت (براکت‌ها) انجام شود تا دندان‌ها مرتب شوند و بایت اصلاح شود. گاهی نیز اگر فک بالا به درستی رشد نکرده باشد، نیاز به جراحی فک در آینده خواهد بود.رعایت بهداشت دهان در این دوره ها بسیار مهم است تا پوسیدگی ایجاد نشود.
۴.ارتودنسی قبل یا بعد از جراحی فک (در بزرگسالی)
در موارد شدید که فک بالا یا پایین ناهنجاری دارد (مثلاً فک بالا عقب‌تر از حد طبیعی است)، جراحی فک ضروری است. در این صورت، ارتودنسی قبل از جراحی برای آماده‌سازی دندان‌ها انجام میشود و پس از جراحی نیز برای تکمیل درمان ادامه می‌یابد.
چه مشکلاتی، ارتودنسی در بیماران دارای شکاف لب و کام را سخت‌تر می‌کند؟
درمان ارتودنسی در بیماران با شکاف لب و کام در این بیماران با چالش‌هایی همراه است، از جمله:
- عدم وجود استخوان در محل شکاف: دندان‌هایی که در محل شکاف هستند، ممکن است به‌درستی در استخوان قرار نگیرند.و نیاز به مشورت با جراح‌دارد.
- دندان‌های غایب یا اضافه: این موضوع باعث پیچیده شدن طراحی درمان ارتودنسی میشود.که گاهی با ارتودنسی درست میشود.
- زخم‌های جراحی قبلی: بافت‌های اطراف ممکن است انعطاف‌پذیری کمی داشته باشند.
- رشد نامتقارن فک‌ها: فک بالا در این بیماران ممکن است به‌درستی رشد نکند، که نیاز به درمان ترکیبی ارتودنسی و جراحی دارد.
- تأثیر بر گفتار: اگر درمان ارتودنسی یا جراحی به درستی انجام نشود، ممکن است در گفتار اختلال ایجاد شود.که یک تکلم درمانگر در این امر کمک کننده هست.
اهمیت کار گروهی در درمان شکاف لب و کام
درمان بیماران دارای شکاف لب و کام فقط توسط یک دندانپزشک یا ارتودنتیست انجام نمی‌شود، بلکه نیاز به تیمی چندتخصصی دارد. این تیم معمولاً شامل موارد زیر است:
- جراح پلاستیک (برای ترمیم لب و کام)
- ارتودنتیست در تهران (برای مرتب کردن دندان‌ها)
- دندانپزشک عمومی (برای مراقبت‌های روتین)
- جراح فک و صورت (در صورت نیاز به جراحی فک)
- گفتاردرمانگر (برای اصلاح مشکلات گفتاری)
- روان‌شناس (برای حمایت روحی بیمار)
- متخصص گوش، حلق و بینی (در صورت مشکلات شنوایی)
همکاری این تیم باعث میشود درمان به بهترین شکل و با کمترین عارضه انجام شود.
زمان‌بندی مناسب درمان ارتودنسی در بیماران با شکاف لب و کام
برخلاف افراد معمولی، درمان ارتودنسی در بیماران دارای شکاف باید در زمان‌های خاصی انجام شود. اگر درمان خیلی زود یا خیلی دیر انجام شود، ممکن است نتیجه مناسب به دست نیاید یا نیاز به جراحی‌های اضافه باشد. بنابراین پیگیری مداوم و مراجعه منظم به ارتودنتیست بسیار مهم است. در کلینیک ارتودنسی دکتر فهیمی تمامی این مراجعات به خوبی امکان‌پذیر است.
نکاتی برای والدین بیماران دارای شکاف کام و لب
- از همان دوران نوزادی، درمان را پیگیری کنید.
- فرزندتان را به‌طور منظم برای بررسی رشد فک و دندان نزد متخصص ببرید.
- در صورت تجویز پلاک یا دستگاه ارتودنسی، طبق دستور پزشک از آن استفاده کنید.
- به بهداشت دهان و دندان کودک اهمیت ویژه دهید؛ پوسیدگی دندان‌ها می‌تواند درمان را دچار مشکل کند.
- با گفتاردرمانگر همکاری داشته باشید تا کودک در آینده دچار مشکلات گفتاری نشود.
- از نظر روحی و روانی از کودک حمایت کنید؛ داشتن ظاهر متفاوت ممکن است باعث کاهش اعتماد به نفس شود.
- و در اخر اینکه اصلا اصلا نگران نباشید. با روشهای جدید و پیشرفته ارتودنسی و جراحی های زیبایی، انشالله تمامی مشکلات دندانی و زیبایی آنها رفع میگردد. البته نیازمند زمان و‌صبر و‌حوصله است.
نتیجه‌گیری
درمان ارتودنسی در بیماران دارای شکاف لب و کام، یک روند طولانی و چند مرحله‌ای است که نقش مهمی در بهبود ظاهر، عملکرد و کیفیت زندگی این بیماران دارد. اگرچه این مسیر ممکن است دشوار به نظر برسد، اما با همکاری تیم پزشکی و حمایت خانواده، نتیجه‌ای بسیار مثبت و رضایت‌بخش حاصل خواهد شد.
ارتودنسی نه تنها باعث زیبایی لبخند این بیماران میشود، بلکه آنها را برای داشتن زندگی طبیعی‌تر و اجتماعی‌تر آماده می‌کند.
پایان رپورتاژ – پایگاه خبری آریا
معرفی بهترین سایت های خرید سرور مجازی ویندوزی (VPS) خارجی سال 1404
چگونه بدون دردسرهای مرسوم، تور مشهد ویژه نوروز را رزرو کنیم؟